คำลงท้าย

แล้วก็ด้วยถ้อยคำมีประมาณเท่านี้ ข้าพเจ้า อันพระคุณท่านพุทธมิตร
เถระ. ผู้มีความรู้ดี เคยอยู่ด้วยกันมาที่ท่ามยูรสูตร ขอร้องแล้ว ได้เริ่มทำ
อรรถกถาชื่อปปัญจสูทนี แห่งมัชฌิมนิกายอันประเสริฐ สำหรับกำจัดวาทะของ
ผู้อื่น ก็แลปปัญจสูทนีนั้น ถือเอาสาระจากมหาอรรถกถาจบลงแล้ว.
ก็อรรถกถาชื่อว่า ปปัญจสูทนีนั่น จบลงแล้วด้วยภาณวารทั้งหลาย
แห่งบาลีประมาณ 107. แม้วิสุทธิมรรคอันมีประมาณ 59 อันข้าพเจ้ารจนา
คัมภีร์ไว้ ก็เพื่อประโยชน์แห่งการประกาศเนื้อความ โดยภาณวารทั้งหลาย
เพราะเหตุนั้น อรรถกถานี้พร้อมทั้งวิสุทธิมรรคนั้น ด้วยนัยแห่งการนับคาถา
พึงรู้ว่ามี 166 คาถา ว่าโดยภาณวารมีประมาณ 166 ภาณวาร ด้วยประการ
ฉะนี้. ข้าพเจ้าถือเอาสาระในมูลอรรถกถา อันประกาศลัทธิแห่งพระเถระผู้อยู่
ในมหาวิหารรจนาอรรถกถานี้ ได้เข้าไปก่อบุญใดไว้ ด้วยบุญนั้น ขอชาวโลก
จงมีสุขทุกเมื่อเถิด.
อรรถกถามัชฌิมนิกาย ชื่อปปัญจสูทนีนี้ อันพระเถระ ผู้ประดับ
ประดาด้วยความเชื่อ ความรู้และความเพียรที่หมดจดอย่างยิ่ง ผู้อันเหตุให้
เกิดขึ้นพร้อมแห่งคุณ มีศีล อาจาระ ความซื่อตรง และความอ่อนโยนเป็นต้น
ให้เกิดขึ้นพร้อมแล้ว ผู้สามารถหยั่งลงในรกชัฏ คือลัทธิของคนและลัทธิของ
ผู้อื่น ผู้ประกอบด้วยความรู้แจ่มแจ้งและความเฉลียวฉลาด ผู้มีประภาพแห่ง
ความรู้ที่ไม่มีอะไรหรือใครมาขัดขวางได้ ในศาสนาของพระศาสดา พร้อมทั้ง
อรรถกถาที่แตกต่างด้วยการเล่าเรียนปิฎกสาม เป็นนักไวยากรณ์ผู้ยิ่งใหญ่
ผู้ประกอบด้วยความเพริดพริ้ง แห่งคำพูดที่เปล่งมาไพเราะหวาน ให้เกิดความสุข

ด้วยการถึงพร้อมแห่งการกระทำ ผู้มีวาทะที่เปล่งอย่างถูกต้อง ผู้ประเสริฐ
กว่าพวกนักพูด เป็นมหากวี ผู้เป็นเครื่องประดับวงศ์ แห่งพวกชาวมหาวิหาร
ผู้เป็นเถระดวงประทีปแห่งเถรวงศ์ ผู้มีความรู้ที่ตั้งมั่นดีแล้ว ในอุตตริมนุสส-
ธรรม ที่ประดับประดาด้วยคุณต่างด้วยอภิญญาหกเป็นต้น มีปัญญาเครื่อง
แตกฉานเฉพาะที่แตกฉานแล้วเป็นบริวาร ผู้มีความรู้หมดจดกว้างขวาง
ผู้มีนามไธยอันพวกครูถือเอาแล้วว่า พุทธโฆษะ ไค้กระทำ (แต่ง) ไว้แล้ว.
แม้พระนามว่า พุทธะ ของพระ-
พุทธเจ้า ผู้มีพระหฤทัยสะอาด ผู้คงที่
ผู้เจริญที่สุดในโลก ผู้แสวงหาคุณอันยิง-
ใหญ่ ยังเป็นไปในโลกอยู่ตราบใด ขอ
ปปัญจสูทนีนี้ แสดงนัยแต่ง ความหมดจด
แห่งความเห็น ของพวกกุลบุตรผู้แสวงหา
คุณ เครื่องรื้อถอนไปจากโลก จงดำรง
อยู่ในโลกตราบนั้น.
ขออรรถกถาชื่อปปัญจสูทนีนี้ เข้า
ถึงสถานอันบริสุทธิ์ปราศจากอันตราย ขอ
ความดำริทั้งหลายอันอาศัยธรรมของเหล่า
สัตว์ จงสำเร็จอย่างนั้น เทอญ.
จบ อรรถกถามัชฌิมนิกาย ชื่อ ปปัญจสูทนี

รวมพระสูตรในสฬายตนวรรคนี้

1. อนาถบิณฑิโกวาทสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
2. ฉันโนวาทสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
3. ปุณโณวาทสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
4. นันทโกวาทสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
5. จูฬราหุโลวาทสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
6. ฉฉักกสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
7. สฬายตนวิภังคสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
8. นครวินเทยยสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
9. ปิณฑปาตปาริสุทธิสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา
10. อินทริยภาวนาสูตร พร้อมทั้งอรรถกถา